ひたすら証明するブログ

本ブログは、測度論・確率論・確率解析・数理ファイナンス・金融経済学などの分野における各種定理・系・補題をひたすら証明するブログです。

優収束定理

【主張】

確率空間  (\Omega,\mathcal{F},P) 上定義された \mathbb{R}_{\geq 0} \cup \{\infty\} 値確率変数列  \{X_n\}_{n=1}^{\infty} に対して、ある可積分\mathbb{R}_{\geq 0} \cup \{\infty\} 値確率変数  X と可測集合  E\in\mathcal{F} があり、 \displaystyle \lim_{n\rightarrow \infty} X_n = X    a.e.  on E とする。

また、ある可積分\mathbb{R}_{\geq 0} \cup \{\infty\} 値確率変数  Y s.t.  Y < \infty    a.e.  on  E)があって、任意の  n\in\mathbb{N} に対して以下が成り立つとする。

\begin{eqnarray}
|X_n|
\leq
Y\hspace{5pt}a.e. \hspace{3pt}on \hspace{3pt} E
\end{eqnarray}

このとき、  X E 上可積分で以下が成立する。

\begin{eqnarray}
\lim_{n\rightarrow \infty}\int_E X_n(\omega) P(d\omega) = \int_E X(\omega) P(d\omega)
\end{eqnarray}

【証明】

以下の二つを示せばよい。

\begin{eqnarray}
\int_E X(\omega) P(d\omega)
\leq
\liminf_{n\rightarrow \infty}\int_E X_n(\omega)P(d\omega)\tag{1}
\end{eqnarray}

\begin{eqnarray}
\limsup_{n\rightarrow \infty}\int_E X_n(\omega)P(d\omega)
\leq
\int_E X(\omega) P(d\omega)\tag{2}
\end{eqnarray}
を示せばよい。

 (1).

 Z_n:=X_n + Y と定義すると、|X_n|\leq Y    a.e.  on  E より、 Z_n \geq 0    a.e.  on  E となる。

ここで、 Z_n に対して Fatouの補題 - maconomicsの日記を適用すると、以下が成立する。

\begin{eqnarray}
\int_E\liminf_{n\rightarrow \infty}Z_n(\omega)P(d\omega)
\leq
\liminf_{n\rightarrow \infty}\int_EZ_n(\omega)P(d\omega)\tag{A}
\end{eqnarray}

 上式の左辺について、

\begin{eqnarray}
\int_E\liminf_{n\rightarrow \infty}Z_n(\omega)P(d\omega)
&:=&
\int_E\liminf_{n\rightarrow \infty}\big(X_n(\omega)+Y(\omega)\big)P(d\omega)\\
&=&
\int_E\big(\liminf_{n\rightarrow \infty}X_n(\omega)\big)+Y(\omega)P(d\omega)\\
&=&
\int_E\liminf_{n\rightarrow \infty}X_n(\omega)P(d\omega)
+\int_EY(\omega)P(d\omega)\tag{B}\\
\end{eqnarray}

右辺については、

\begin{eqnarray}
\liminf_{n\rightarrow \infty}\int_E Z_n(\omega)P(d\omega)
&:=&
\liminf_{n\rightarrow \infty}\int_E X_n(\omega)+Y(\omega)P(d\omega)\\
&=&
\liminf_{n\rightarrow \infty}
\bigg(
\int_E X_n(\omega)P(d\omega)
\bigg)
+\int_E Y(\omega)P(d\omega)\tag{C}\\
\end{eqnarray}

よって、 (A)\sim(C) より  (1)\leq が成立する。

 (2).

 Z_n=Y- X_n と定義すると、これも  (1) と同様に  Z_n \geq 0    a.e.  on  E となる。

よって同様に、Z_n に対して Fatouの補題 - maconomicsの日記を適用すると、以下が成立する。

\begin{eqnarray}
\int_E\liminf_{n\rightarrow \infty}Z_n(\omega)P(d\omega)
\leq
\liminf_{n\rightarrow \infty}\int_EZ_n(\omega)P(d\omega)\tag{1}
\end{eqnarray}

 

 上式の左辺について、

\begin{eqnarray}
\int_E\liminf_{n\rightarrow \infty}Z_n(\omega)P(d\omega)
&:=&
\int_E\liminf_{n\rightarrow \infty}\big(Y(\omega)-X_n(\omega)\big)P(d\omega)\\
&=&
\int_EY(\omega) + \liminf_{n\rightarrow \infty} \big(- X_n(\omega)\big)P(d\omega)\\
&=&
\int_EY(\omega)P(d\omega)
+ \int_E \liminf_{n\rightarrow \infty}\big(-X_n(\omega)\big)P(d\omega)\\
&=&
\int_EY(\omega)P(d\omega)
- \int_E \limsup_{n\rightarrow \infty}X_n(\omega)P(d\omega)\\
\end{eqnarray}

右辺については、

\begin{eqnarray}
\liminf_{n\rightarrow \infty}\int_E Z_n(\omega)P(d\omega)
&:=&
\liminf_{n\rightarrow \infty}\int_E Y(\omega)-X_n(\omega)P(d\omega)\\
&=&
\int_E Y(\omega)+\liminf_{n\rightarrow \infty}\big(-X_n(\omega)\big)P(d\omega)\\
&=&
\int_E Y(\omega)P(d\omega)
+\liminf_{n\rightarrow \infty}
\bigg(-\int_E X_n(\omega)P(d\omega)\bigg)\\
&=&
\int_E Y(\omega)P(d\omega)
-\limsup_{n\rightarrow \infty}
\int_E X_n(\omega)P(d\omega)\\
\end{eqnarray}

よって、  (2)\leq が成立することから題意は示された。

以上